کلینوپتیلولایت (نوع غالب در زئوليت استحصال شده در ايران) به غیر از استفاده در صنایع دام ، طیور و آبزیان محيط زيست و همچنین کشاورزی موارد مصرف متعددی دارد. در این بخش کلینوپتیلولایت و زئولیت بجای همدیگر در متن بکار رفته اند. موارد متعدد مصرف آن به اختصار عبارت است از :
|
1– استفاده به عنوان پر کننده در صنایع کاغذ سازی
زئولیت به دلیل وزن کم و دارا بودن خاصیت پوزلان می تواند به عنوان پرکننده در صنعت تولید کاغذ استفاده شود . کانسارهای زئولیتی با درخشندگی زیاد در صنعت کاعذ سازی و به عنوان پرکننده مورد استفاده فراوانی دارند . زئولیتهای خرد شده دانه ریز ( حدود 10 میکرومتر ) از شاخص درخشندگی 80 و شاخص سایش کمتر از 3 برخوردارند و به همین دلیل نیز مورد استفاده آن در صنعت کاغذ سازی با استقبال گسترده ای روبرو گشته است.
2– استفاده از زئولیت در داروسازی و پزشکی
از کلینوپتیلولایت می توان به عنوان جلاء دهنده در خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده نمود . وجود زئولیت باعث می شود یونهای بیشتری به همان صورت یون باقی بمانند . با استفاده از مخلوط مواد سازنده داروهای مختلف با زئولیت تحولی شگرف در تولید داروهای انسانی بوقوع پیوسته است . هم اکنون داروهای کودکان به صورت شیرینی و یا شکلات های حاوی کلینوپتیلولایت با خلوص 99.7 درصد تولید می شود که مورد استقبال قرار گرفته است .
|
 |
3– استفاده از زئولیت به عنوان حامل (Carrier) در سموم دفع آفات
با اضافه کردن کلینوپتیلولایت به این قبیل سموم مدت زمان تاثیر آن ها افزوده شده و باقی مانده آن در محیط زیست خطری در بر نخواهد داشت . استفاده از این ماده حتی در سموم دفع پارازیتهای جلدی حیوانات مثل کنه ، شپش ، مایت یا جرب و غیره ... متداول گشته است . با اضافه شدن کلینوپتیلولایت به این قبیل از سموم تاثیرات بهتر و بیشتری مشاهده خواهد شد .
4– استفاده از زئولیت در شوینده ها
زئولیتها بر خلاف فسفاتهایی که هنوز در شوینده ها به کار می رود هیچگونه آلودگی زیست محیطی را ایجاد نمی کنند . سختی آب و یونهای کلسیم ومنیزیم که باعث افزایش سختی آب می شوند و در فرآیند پاک کنندگی شوینده ها دخالت می نماید با استفاده از زئولیت جذب می شوند . با استفاده از زئولیتها خاصیت تولید کف شوینده و در نتیجه قدرت پاک کنندگی آن افزایش می یابد .
5– استفاده از زئولیت ها در رسانا های الکتریکی
وجود کاتیونهای متحرک در درون شبکه زئولیتها سبب ایجاد خاصیت هدایت الکتریکی یونی آنها شده است . به همین دلیل نیز هم اکنون تحقیقات گسترده ای جهت استفاده از زئولیتها در باطریهای جامد و کاغذ های رسانا صورت می گیرد . اشکال تغییر یافته برخی از زئولیتها در ساخت الکترودهای سلولهای سوختی مورد استفاده قرار گرفته است .
6– استفاده از زئولیتها در صنعت نفت به عنوان کاتالیست
امروزه بیشتر کاتالیست ها از زئولیتها ساخته می شوند . با شناخت خواص کاتالیزوری زئولیتها بسیاری از پژوهشگران علوم مختلف شیمی و پتروشیمی ، واکنشهای بسیاری را به کمک زئولیتها انجام داده اند . با استفاده از خاصیت یونیزه کنندگی قوی زئولیتها محققان توانسته اند تجزیه چرخه ای ترموشیمیایی دو مرحله ای آب را بخوبی انجام دهند . همچنین زئولیتها می توانند واکنش انتقال الکترون میان ملکولها را آسان کنند وکاتیونهای چند ظرفیتی موجود در شبکه خود را به کمک ملکولهای جذب شده احیاء کنند .
|
 |
7– استفاده از زئولیتها در صنعت نفت به عنوان جذب نفت و رفع آلودگیهای نفتی
یکی از اصلی ترین كاربرد زئولیتها در صنعت نفت ، اثرات جذب کنندگی آن است . با استفاده از زئولیتها می توان لکه های نفتی را جذب و محیط زیست را از آلودگی پاک نمود . تجربیات متعدد نشان داده است که مخلوطی از زئولیت ، پرلیت کربنات سدیم ، اسید تارتاریک و یک محلول آلی که بر روی هم وزن مخصوصی نزدیک نیم گرم در سانتیمتر مکعب دارد قادر است بیش از 200 ساعت در سطح آب باقی بماند و نفت را از سطح آب جذب و جمع آوری نماید . از این خاصیت در زمان وجود نشت نفت از تانکر های بزرگ نفتی و یا سوانح اتفاق افتاده برای این قبیل از تانکرها که باعث رها شدن حجم زیادی از نفت بارگیری شده در سطح دریا ها می شود می توان استفاده نمود .
|
8– دیگر موارد استفاده از زئولیتها در صنعت نفت
هر گاه که یون مس با یونهای موجود در ملکول زئولیت مبادله شده باشد باعث می گردد كه ساختمان ملکولی زئولیتهای طبیعی آرایشی خاص به خود گیرد که آنرا کاتالیزوری مناسب برای واکنشهای ایزومریزاسیون ، کراکینگ (cracking) و اکسیداسیون در صنعت نفت تبدیل می نماید . بر همین اساس از زئولیتهای طبیعی می توان به عنوان کاتالیزور برای شکستن ملکولهای بزرگ استفاده کرد که همین امر تحولی شگرف در زمینه فعل انفعالات لازم شیمیایی در صنایع نفت و پتروشیمی تبدیل نموده است .
9 – استفاده از زئولیتها در اطفاء حریق و آتش نشانی
زئولیتها با ایحاد مانعی مکانیکی از حرکت آتش به سوی مواد قابل اشتعال جلوگیری می نمایند . همچنین می توانند با آزادسازی مواد شیمیایی خاموش کننده آتش که پیشتر جذب نموده اند در اطفاء حریق موثر باشند به همین منظور با مخلوط نمودن زئولیتهای طبیعی با هالیدهای آلی ترکیبی حاصل می گردد که در خاموش نمودن آتش تاثیر قابل توجه و بیشتری نسبت به استفاده تنها از این هالیدها دارد . همچنین هنگام آتش سوزی فلزات قابل اشتعال ، ساختمان زئولیتها پس از شکسته شدن به شیشه تبدیل می شود که باعث کند شدن فرآیند اشتعال خواهد شد .
10- استفاده از زئولیتها در مصالح ساختماني
کاربرد زئوليت ها به عنوان ماده اوليه در صنايع سراميک به دليل توانايي تغيير ترکيب شيميايي آنها به روش تبادل يون، مزاياي زيادي دارد. از جمله اين مزايا مي توان توليد سراميک هاي رنگي، در اثر استفاده از فرم هاي کاتيوني خاص يک زئوليت را نام برد.
به عنوان مثال وارد کردن آهن به صورت يون آهن دو ظرفيتي به ايجاد ماده اي با رنگ سبز منجر خواهد شد.
از پديده پف کردن و خارج شدن حباب ها از داخل زئوليت ها در ساختن سراميک هاي متخلخل با دانسيته پايين استفاده مي شود.
11- استفاده از زئولیتها در صنايع هسته اي - جاذب راديوايزوتوپ ها
تبادل يوني زئوليت ها سبب استفاده از آنها در فرآيند جذب و جداسازي راديوايزوتوپ هاي 90Sr, 137Cs است. زئوليت ها نسبت به رزين هاي تبادلي يوني آلي برتري دارند چرا که در برابر تشعشعات يونيزه کننده پايداري بالاتر، حلاليت پايين تر و نيز پايداري ساختماني بالاتر دارند.
پس از خشک کردن زئوليت ها، مي توان آنها را به منظور ذخيره سازي درازمدت راديوايزوتوپ هاي با نيمه عمر بالا به کار برد. زئوليت هاي دربردارنده راديوايزوتوپ هاي مضر را مي توان در دماهاي بالا به ماده اي شيشه مانند تبديل نمود که در برابر پديده جذب کاتيون ها بسيار پايدارند.
|
|
گازهاي بي اثري نظير کريپتون (Kr) و گزنون (Xe) در راکتورهاي آب سبک و در اثر پديده شکافت حاصل مي شوند. راديوايزوتوپ 85Kr که داراي نيمه عمر 7/10 سال است ، در بيشتر موارد به همراه جريان هاي گازهاي خروجي سيستم فرآيند باز فرابري وارد اتمسفر مي شود. يکي از روش هايي که براي جذب آن مطالعه شده است، استفاده از زئوليت ها براي جذب و به دام اندازي 85Kr بوده است که باعث کاهش قابل توجه سرعت نشت آن در طبيعت شده است.
14C با نيمه عمر 5760 سال به هنگام انحلال سوخت هاي مصرف شده به صورت 14CO2 آزاد مي شود و حداکثر غلظت آن در گازهاي خروجي از سيستم حدود 250ppm است. يکي از روش هايي که براي حذف 14CO2 از جريان گازهاي خروجي پيشنهاد شده است، جذب انتخابي آن بر روي غربال مولکولي، از نوع زئوليت “5A” است. 14CO2 جذب شده بر روي زئوليت پس از واجذب به صورت CaCO3 در محلولي از آب آهک به دام مي افتد. ايزوتوپ 129I در راکتورهاي هسته اي توليد و سپس به صورت عنصر يد يا ترکيبات آلي يددار در طول فرآيند باز فرابري سوخت هاي مصرف شده از طريق جريانات گازهاي خروجي از سيستم خارج مي شود و از آنجايي که نيمه عمري برابر 106×6/1 سال دارد، باعث آلودگي دراز مدت محيط زيست مي شود.
|
|
12- استفاده از زئوليتها در متالورژي
ويژگي هاي تبادل يوني بسياري از زئوليت هاي طبيعي براي گرفتن فلزات سنگين از آب هاي سطحي به کار گرفته مي شود . مشخص شده است که موردنيت و کلينوپتيلوليت با تبادل کاتيوني سديم ، تمامي +Cd2 را از محلولهاي با غلظت 10PPm جدا مي کند.
همچنين شابازيت مي تواند بيشتر از 90 درصد +Ca2 و +Pb2 را از محلول هاي 0001/0 مولار جدا سازد. قدرت بيرون آوردن يون ها توسط کلينوپتيلوليت به ترتيب Cu>Na و Pb>Ag>Cd است. همچنين کلينوپتيلوليت قادر است يون هاي فلزات سنگين را از آب هاي آلوده صنعتي خارج کند. اولویت در جذب به صورت Pb>>Cd>Cu>>Zn است.
مطالعات ثابت کرده است که مخلوطي از CaCO3 و زئوليت هاي طبيعي مي توانند 90 درصد سرب موجود در آلياژهاي مس و سرب را خارج سازد.
اطلاعات ايمني محصول
|
